Tom de Haan: Woede

Columns

31 aug.

Tom de Haan, stadsdominee van Haarlem en een man met een missie. Door God naar Haarlem gestuurd om ons te bekeren, of met een boodschap van meer aardse betekenis? Haerlems Bodem heeft in ieder geval sympathie voor de manier waarop hij deze missie uitvoert. Creatief, open en eigentijds. Maandelijks verblijdt hij ons met een stukje visie.

Bewerking van de preek tijdens de Haarlem Jazz & More kerkdienst op 20 augustus 2017, met Erik Bosgraaf en Stef van Es.

Eigenlijk wilde ik een pleidooi voor woede in de kerk gaan houden. Woede lijkt daar nogal te ontbreken. In alles wat je over kerk kunt zeggen, en in alles wat je er over vindt, is bijna iedereen het er over eens dat in de kerk vooral een bepaalde vorm van vroomheid of nederigheid hoort. En dat lijkt niet te rijmen met een emotie als woede. Daarom hebben misschien zoveel mensen ook niks met de kerk. Nederigheid vinden we misschien vooral een fijne eigenschap van anderen, maar niet voor onszelf. En zeker niet tegenover een God die we nooit hebben gezien, of die we niet zagen toen we hem nodig hadden. Mondigheid, assertiviteit, dat vinden we belangrijk. Niet afwachten, maar kansen pakken. Opkomen voor jezelf. Want anderen gaan het niet doen. Helaas.

Toch hoort nederigheid bij het christendom, ook in een harde wereld. Er zit ontzag in voor wat heilig is. Het stelt jezelf niet op de eerste plaats, maar geeft ruimte aan iets anders. Alleen lijkt die nederigheid, woede uit te sluiten. Waarmee die nederigheid vaak tot een passieve vroomheid geworden is. En dat klopt niet. Want door de hele bijbel heen lees je een sterk verlangen naar rechtvaardigheid, omdat de wereld waarin we leven vol onrecht blijkt. Terwijl God een rechtvaardige God is. Iedereen die verlangt naar recht, heeft in de bijbel een goddelijke steun. Onrecht kan en mag onze woede wekken, juist ook in de kerk. Zulke woede is vrome woede. Vandaar dus, een pleidooi voor woede.

Alleen vertelt het nieuws ons, dat er al meer dan genoeg woede op de wereld is. De woede van aanslagen. Barcelona. De woede in Charlottesville, het racisme, de haat, de angst. En bijna al weer vergeten: de dreiging tussen Noord Korea en Amerika. Met daarbij deze uitspraak van Trump: “Als Noord-Korea doorgaat met het bedreigen van de VS, zal het te maken krijgen met vuur en furie die de wereld niet eerder heeft gezien”. Wat bedoelt ie? Iets ergers dan het bijbelse vuur en zwavel waarmee Sodom en Gomorra vernietigd werd? Of iets groter en erger dan de bommen op Hiroshima en Nagasaki? Of iets nog gemeners dan het ‘agent orange’ waar zoveel Vietnamezen hun leven en lichamen door verminkt zagen worden?

Laten we toch niet geloven dat deze wereld is gediend met ongekend vuur en furie. Zouden we niet allemaal direct willen vluchten naar een kerk waar prachtige woorden als liefde, vreugde en vrede, geduld, vriendelijkheid en goedheid, geloof, zachtmoedigheid en zelfbeheersing klinken? Je mag het van mij zelfs omdraaien: Als je vandaag de dag een échte kerk wilt aanwijzen, zoek dan niet grote indrukwekkende gebouwen, maar zoek naar mensen die midden in de chaos toch zoeken naar liefde, naar vreugde, vrede en zachtmoedigheid.

Want ook de bijbel en de kerk laten zich helaas prima inzetten voor geweld of misbruik. Zo heeft president Trump veel stemmen te danken aan christelijke Amerikanen. En ‘zijn’ dominee Robbert Jeffres die in januari de kerkdienst voorafgaand aan zijn inauguratie als president leidde, zei onlangs: “Als het er om gaat hoe we met boosdoeners moeten omgaan, is de bijbel in het boek Romeinen erg duidelijk: God heeft machthebbers alle macht en middelen gegeven die nodig zijn, ook oorlog, om het kwaad te stoppen. In het geval van Noord Korea, heeft God Trump de autoriteit gegeven om Kim Jong-Un te gronde te richten.”

Een helderder voorbeeld van een theologie die de weg effent voor geweld en vernietiging, van een theologie die niet de onze mag zijn, kan ik niet geven. De vraag bij de bijbel is niet – zoals we er in Nederland vaak over praten – óf je de bijbel leest. De vraag is hóe je ‘m leest. De vraag niet of je in een god gelooft, de vraag is in wélke god je gelooft. Dat Jezus de zoon van God is, betekent dat wij mensen God zelf aan het kruis gespijkerd hebben. En zelfs dát was niet het einde van de relatie. Dus dat geeft hoop die van levensbelang is. Want hoe zouden we nog woedend kunnen worden, als we niets meer zouden hopen of verwachten?

Zonder hoop en verwachting ben je zo goed als dood. Woede over onrecht, is geen blinde woede, het is vrome woede omdat het verlangt naar een toekomst die goed is voor iedereen. Woede over onrecht geeft aan dat je trouw wilt blijven aan het idee van rechtvaardigheid. En dat verlangen zou ik wel meer willen zien. Binnen en buiten de kerk.