Oog in oog met een schedel
Het Teylersmuseum is al langer goed bezig om het stoffige imago af te schudden, deze zomer stonden nog kleurige strandstoeltjes en teenslippertjes tussen de fossielen en schilderijen. Met de nieuwe tentoonstelling Hockney ’s Eye wordt opnieuw kleur bekend in het museum aan het Spaarne. David Hockney werd bekend als Pop Art-artiest in de jaren zestig. Pop Art, afkorting van populair art, gaat over het moment. Objecten worden uit hun traditionele context gehaald en letterlijk of figuurlijk uitvergroot, zodat je het alledaagse met andere ogen bekijkt. David Hockney, als belangrijkste exponent van deze stroming en inmiddels 85 jaar, kijkt je als zelfportret vriendelijk aan als je de tentoonstellingszaal instapt.
Zie het in perspectief
Het geurt nog veelbelovend naar vers houtzaagsel als we de tentoonstellingszaal in lopen waar met panelen een looproute is gemaakt langs verschillende werken van Hockney. Het eerste wat we zien is, naast het al genoemde zelfportret, is een soort camera op een statief. David Hockney is gefascineerd hoe we de wereld waarnemen en welke hulpmiddelen je daarvoor kunt gebruiken. Dat is het centrale thema van de tentoonstelling in het Teyers.
Stel je voor dat je in de 17de eeuw een huis koopt in Italië. Je beschrijft gloedvol het uitzicht, de bergen op de achtergrond, de vensters en de tuin achter het huis. Je beschrijft het zo beeldend dat je papier, verf en kwasten koopt om jouw plekje te schilderen. Dikke kans dat dat niet lukt want je krijgt het huis op de voorgrond en het landschap op de achtergrond niet netjes op het schilderdoek. Kunstenaars uit die periode gaan voor het eerst werken met perspectief, dat wil zeggen dat je de kijkrichting op het schilderij volgt met je ogen en het achterin steeds kleiner wordt. Je blik wordt ernaar toe gezogen want alle kijklijnen komen samen in dat verdwijnpunt.
Hockney denkt dat 16 en 17de -eeuwse kunstenaars gebruik hebben gemaakt van instrumenten om de perspectieflijnen in het schilderijen te verwerken. Instrumenten zoals spiegels of een camera obscura. Met een beetje hulp van de techniek werd het makkelijker om een schilderij realistisch te maken. Dit wordt geïllustreerd op de tentoonstelling door allerlei instrumenten. Een aantal daarvan zijn afkomstig uit de collectie van het Teylers, wat immers van oorsprong een wetenschapsmuseum is. Of Hockney helemaal gelijk heeft met zijn theorie, is niet zeker en eigenlijk ook niet zo belangrijk.
Laat het technische verhaal je niet weerhouden om vooral te genieten van alles wat er hangt van Hockney. Want dat is veel. Heel veel. Verfijnde portretten, grote werken, fotocollages en kleurrijke schilderijen op doeken en op de IPad. De hand van de meester is in alle details zichtbaar.
De schedel kijkt je aan
In het museum staan her en der instrumenten opgesteld waarmee je zelf kunt checken hoe de perspectieflijnen lopen. Neem dan ook even een kijkje in de vitrine met echte schedels en hou dat beeld in gedachten. Een van de meesterwerken van Hockney is een samengestelde foto van gestapelde (schilders-)karren omringd door mensen op een stoel. Ieders perspectief is anders. Er zitten meerdere vreemde zaken in het schilderij. Waarom is dat een halve hoed, hoezo zijn niet alle karren even groot? Bemerk dan dat op de top van de stapel een schedel je aankijkt. Waar je in de vitrine van bovenaf naar de schedels kijkt, en daarmee een toeschouwer wordt, op het werk van Hockney kijkt een schedel jou aan. Alsof de schedel jou observeert. Het tekent zijn meesterschap om schijnbaar normale beelden volkomen eigenzinnig te interpreteren.
Meester van tijd en ruimte
Het absolute hoogtepunt, tenminste wat mij betreft, is een videokunstwerk in de Tweede Schilderijenzaal. Je ziet een winters landschap voor je ogen ontrollen. De hoogste toppen van de bomen zijn net zo scherp als de sneeuw op de voorgrond. Hockney wil je onderdeel laten uitmaken van zijn werk. Met 9 camera’s gemonteerd op een auto filmde hij het winterse landschap nabij zijn woonplaats. Elke camera maakte net iets andere opname, en door nadien de beelden samen te voegen ontstaat er een bewegend schilderij. Beeld wordt hier gecombineerd met tijd en ruimte tot een uniek kunstwerk. Gaat dat zien! David Hockney is met recht een van de laatste levende grote kunstenaars van onze tijd.
Ga jij er heen? Check hier alle informatie
Tekst
OOK LEUK
In de podcast: Haarlem Buitenbeeld belichten Marius Bruijn en Sietske Roorda verschillende kunstwerken in de publieke ruimte. In de derde aflevering nemen ze vier kunstwerken onder de loep van vrouwen als verzetsheld, als manwijf of als muze.