De stad als klooster en mediteren in de kerk
Een evenement in een kerk, georganiseerd door een klooster. Wat zie je voor je bij die zin? Een groep mensen in gebed, hoofd gebogen, de handen vroom gevouwen? Een kerkkoor dat zingt over ‘het licht van de Heer’ of ‘de Verlosser die zijn leven gaf voor onze zonden’? Ik heb in ieder geval de nodige vooroordelen en stap op zondag 26 september dan ook met enige spanning in mijn lijf de kerk op de Nieuwe Groenmarkt in voor mijn allereerste stilteconcert.
Geen communie, dus geen hostie
Als kind zat ik op een Rooms-Katholieke school. Daar moest ik elke dag netjes het Onze Vader opdreunen en kreeg ik catechese van zuster Knijff, een aardige non met een grijze kap en blauwe instapschoenen met platte zool. Toen ik niet, zoals de andere kinderen in mijn klas, door mijn ouders werd opgegeven voor de Eerste Communie, liep ik niet alleen een aanzienlijk aantal communiecadeautjes mis, maar mocht ik ineens in de kerk ook de hostie niet meer aannemen. Ik voelde me daardoor een buitenstaander en ‘onwaardig’. Dat was voor mij de eerste keer dat ik bewust het strenge oordeel van ‘de kerk’ ervaarde. Het georganiseerde geloof heeft mij in de jaren erna nooit veel meer gebracht dan een gevoel van minderwaardigheid en het is dan ook niet gek dat ik de kerk al snel mijn rug toekeerde en mijn eigen pad volgde.
Maar net als velen heb ik altijd wél de behoefte gevoeld aan ‘zingeving’ en verbinding met ‘iets’. Het zoeken daarnaar heeft me naar klankschaal-sessies en boeddhistische Zen-bijeenkomsten geleid maar ook daar was ik een vreemde eend in de bijt en voelde ik meer weerstand dan verlichting.
Stilte, aandacht en schoonheid
Met die ervaringen in gedachten zit ik op een harde houten bank te wachten op het begin van het concert dat, zoals gezegd, georganiseerd is door Stadsklooster Haarlem. Een organisatie die sinds vorige week in Haarlem hun seizoen opende met een divers programma vol evenementen voor iedereen die op zoek is naar ‘stilte, aandacht en schoonheid’. In de kerk zit een gemêleerd gezelschap van enkele tientallen mensen verdeeld over de rijen. Er is een praatje vooraf en we worden vriendelijk verzocht tijdens het concert stil te zijn en niet te klappen. Onze fotograaf klikt net op dat moment met haar camera en kijkt snel beschaamd om zich heen. Ik moet me inhouden niet te gaan giechelen.
Dan komen de drie musici van Cinema Paradiso het podium op, gevolgd door filmmaker en schrijver Cherry Duyns. Enkele minuten later is de kerk gevuld met muziek. Piano, contrabas en trompet. Tussen de muziekstukken door leest Cherry voor uit zijn boek ‘Afscheid’. Steeds zijn er korte intermezzo’s waarin het enkele minuten stil is. Doodstil, alsof iedereen zijn adem inhoudt. Tijdens de eerste stilte is de spanning onder de mensen voelbaar en wanneer de muziek weer begint hoor je de opluchting in het kraken van banken en diverse hoest-salvo’s.
“DIT IS HOE DE KERK ÉIGENLIJK GEBRUIKT ZOU MOETEN WORDEN”
Maar gaandeweg voelen de stiltes minder opgelaten en geven ze je de gelegenheid om de muziek en de voorgelezen teksten even rustig te laten zakken. Beiden zijn ontroerend mooi en ik merk dat af en toe de tranen in mijn ogen staan. De beelden van engelen en heiligen die de wanden en ramen van de kerk versieren lijken aandachtig mee te luisteren en de gedachte bekruipt me dat dit precies is hoe een kerk éigenlijk gebruikt zou moeten worden. Niet om te luisteren naar belerende preken en onbegrijpelijke teksten uit een eeuwenoud boek, maar luisteren naar muziek en verhalen over mooie jeugdherinneringen en de pijn van afscheid nemen.
Stadsklooster Haarlem komt niets halen maar iets brengen
Na afloop heb ik een gesprek met Judith van der Wildt. Als projectleider van Stadsklooster Haarlem is zij verantwoordelijk voor het samenstellen van het programma. Ik vertel haar over mijn associaties met de kerk als instituut en wat ik zojuist heb ervaren. Ze knikt bevestigend. “Er zijn veel mensen die geen band (meer) voelen met de kerk en het traditionele geloof maar wel diezelfde behoefte voelen aan bezinning en spiritualiteit. Dat is precies wat Stadsklooster Haarlem wil bieden. Ons doel is absoluut niet om mensen terug de kerk in te krijgen, maar om hen iets te brengen en invulling te geven aan die behoefte.”
Hoewel de naam anders doet vermoeden is Stadsklooster Haarlem geen fysiek klooster. Er is dus geen gebouw waar je naartoe kunt gaan. Judith legt uit: “Je hoort vaak dat mensen die last hebben van spanning en stress zich aanmelden voor retraites in kloosters. Kloosters worden van oudsher gezien als een plek waar de drukte van de wereld er omheen geen grip op heeft en waar stilte en ruimte voor bezinning is. Wij brengen die stilte en ruimte naar de drukke stad. Haarlem is ons klooster en de activiteiten zijn toegankelijk voor iedereen ongeacht geloof of levensbeschouwing.” En dat blijkt ook als ik het programma bekijk: mindfulness in de DAKKAS, schrijfmeditatie in de Groenmarktkerk en mantra-avonden bij volle maan in de Doopsgezinde kerk. Het botst en het schuurt in mijn hoofd maar en ik denk ook dat dit misschien precies is wat er nodig is om mensen met elkaar te verbinden en het gesprek te openen. Sowieso is het een boeiend concept dat het verdient om een kans te krijgen.
Ervaar het zelf
Ben je dus net als ik iemand die geen band heeft met de kerk maar ook niet met New Age spiritualiteit? Voel je wel die behoefte aan verbinding en zingeving? Laat mij je dan met dit artikel uitnodigen om eens een van de activiteiten van Stadsklooster Haarlem bij te wonen. Probeer het, ervaar het en kijk wat het je brengt. Alle data en activiteiten vind je hier.
Fotografie: Sandra Reeb-Gruber
Tekst
Beeld
OOK LEUK
Paramedisch natuurgeneeskundig therapeut Alexia Venema weet als geen ander hoe de natuur je kan helpen gezond te worden én te blijven. In 2023 viert ze het vijfjarig jubileum van haar praktijk ‘Natuurlijk Gezonder’, waar ze mensen met klachten en overgewicht met behulp van voeding helpt om weer regie te pakken over hun lijf en leven.