Tom de Haan: Zingeving

Columns

18 dec

Tom de Haan, stadsdominee van Haarlem en een man met een missie. Door God naar Haarlem gestuurd om ons te bekeren, of met een boodschap van meer aardse betekenis? Haerlems Bodem heeft in ieder geval sympathie voor de manier waarop hij deze missie uitvoert. Creatief, open en eigentijds. Maandelijks verblijdt hij ons met een stukje visie.

Het woord ‘zingeving’ alleen al is typisch Westers-Europees, of misschien wel typisch Nederlands. In elk geval is het lastig te vertalen. Ik kom het vaak tegen op plekken waar even liever niet de woorden religie of geloof worden gebruikt. Onder dit woord zingeving ligt een merkwaardig beeld van de mens verscholen. Alsof de mens als het om ‘zin’ gaat, alleen en onafhankelijk gaat bekijken hoe hij of zij zin gaat geven aan het bestaan. Alsof je even een religie zou kunnen kiezen. En dan is het logisch dat dat vooral op momenten is dat je even niks anders te doen hebt, of het even niet meer weet. Dat zouden dan momenten zijn waarop je wel met zingeving aan de slag zou kunnen gaan misschien. Of even goed met alcohol of antidepressiva. Want een gebrek aan zin doet pijn.

Mag ik een ánder woord voorstellen? Omdat je zin niet aan jezelf gééft, maar juist krijgt?
Laten we spreken over ‘zinkrijgen’, en het woord ‘zingeven’ reserveren voor het superbelangrijke inzicht dat wij als mensen aan élkaar zin kunnen geven, maar nooit aan onszelf.

Zinzoeker

Wij krijgen dus zin. Zin in wat dan ook. Zin is er opeens, of niet. En dat laatste is een groot probleem, dat je misschien jarenlang kunt verbloemen of verbergen, maar dat altijd een keer opbreekt. Een gebrek aan zin. Dus heel simpel, nergens meer zin in krijgen of er de zin niet van zien. En hoewel het woord zinkrijgen daar niets aan oplost, is het probleem nu wel helderder: Je hebt niet de verkeerde zingeving gekozen. Nee, je krijgt geen zin! Je moet op zoek naar zin. En die zin moet je nu juist gegeven worden. Je bent dus een zinzoeker geworden en dat zijn we volgens mij allemaal: Wat geeft ons zin? Wie geeft ons zin?

Een religie of een kerk is dus geen zingever, zoals bijvoorbeeld een werkgever werk geeft. (Alhoewel zinnemer welk een leuke term voor kerklid zou zijn.) Een religie verzamelt verhalen en gedachten over hoe je zin kunt krijgen, of over hoe mensen zin hebben gekregen.

Ruimte

En als ik de les uit die ontelbare verhalen mag samenvatten is dat zoiets als: hou altijd ruimte open voor het vreemde, en noem die ruimte heilige ruimte. Dat is namelijk de ruimte in je leven waar de dingen juist totaal anders mogen zijn, of de ruimte waar iets zich kan verstoppen zodat het je kan verrassen. Een verrassing is namelijk een prachtige vorm van zinkrijgen.

Die heilige ruimte hoeft helemaal geen kerk of ander galmend gebouw te zijn. Het is ook ruimte in je hoofd en je hart. Die ruimte hoeft ook helemaal niet veel of groot te zijn. Net zoals je ruimte nodig hebt om de dingen in je kamer te kunnen verschuiven of veranderen, zo heb je ook ruimte nodig om dingen in je hoofd en hart een andere plek te kunnen geven. Die ruimte is voor mij ‘Heilige ruimte’, omdat het midden tussen de gewone dingen zit. Zo wordt dus ook de ruimte in de Grote Bavo, pas zinvol als je het ziet als onderdeel – als heilige ruimte binnen een volle stad. Los daarvan is het niets, en op zichzelf is het niet heilig.

Verlangen
Voor wie trouwens houdt van seksuele toespelingen, is dit betoog over ‘zinkrijgen’ natuurlijk een prima gelegenheid. Waar krijg je zin van? Wat of wie wekt je verlangen? Want verlangen wekken, is zin krijgen in. Alleen ook hier de vraag retour: En wie geef jij dan zin?

Waar ‘zingeving’ als een luxeproduct klinkt, is ‘zinkrijgen’ een elementaire basisbehoefte. Zonder zin, ben je zinloos en dat is eigenlijk erger dan dood. De gedachte dat je aan jezélf zin zou moeten géven is uiteindelijk dus ook gevaarlijk. Ons leven krijgt zin. De aansporing: ‘Dan maak je maar zin!’ die werkt misschien als het om klusjes gaat, maar niet bij het leven. Zin moeten we anders gaan bekijken. Juist als je de eindjes aan elkaar aan het knopen bent, en als de kinderen vragen om aandacht of vermaak, of als je zieke buurman boodschappen nodig heeft, dan ligt de echte ‘zin’ voor het oprapen. Maar je moet ‘m wel in ontvangst weten te nemen, en niet verdwaald zijn in spirituele labyrinten die doen alsof de zin van het leven buiten het dagelijks leven zou liggen. Of het leven zinvol is of zinloos, dat bepalen we dus met elkaar, door elkáár zin te geven, en door daarin hopelijk zelf zoveel mogelijk zin te krijgen.

(Dit stuk is een bewerkte vorm van de bijdrage van stadsdominee Tom de Haan aan de Roze Salon op 8 december; een maandelijkse plek van ontmoeting en gesprek voor LHBTers van 55+.)

Meer horen van Tom de Haan, volg hem via Twitter.

Tekst