Ons werk is hartstikke kapot
Er klopt helemaal niets van hoe we ons werk georganiseerd hebben. Voor iedereen die langer dan vijf uur per dag achter een scherm zit te werken; je werk is hartstikke kapot.” Aldus Haerlems Bodem eigen columnist Martijn Aslander, over zijn nieuwe boek ‘Ons werk is stuk’, dat hij op 23 maart presenteert in Bibliotheek Haarlem Centrum. Altijd lekker natuurlijk, zo’n scherpe stellingname. Maar wat is er dan defect aan ons werk? En valt dat nog te repareren?
Verschuiving van de macht
Naast columnist voor Haerlems Bodem, is Martijn Aslander vooral stand-up filosoof en mede-auteur van de bestsellers ‘Easycratie’ en ‘Nooit Af’. Hij bouwde handmatig het grootste hunebed ter wereld, stond aan de wieg van Lifehacking.nl, bedacht de hashtag #durftevragen én is mede-oprichter van de online community Digitale Fitheid. Als spreker en schrijver op het gebied van de netwerk- en informatiesamenleving, beschreef Martijn ruim tien jaar terug al hoe de macht is verschoven. “Je hebt niet langer papier en geld nodig om iets georganiseerd te krijgen, maar kennis en mensen. Je kunt de bureaucraat onschadelijk maken door niets op papier te zetten én geen budget nodig te hebben. Kennis is in die zin écht macht. Daarmee is kenniswerk dus superbelangrijk. Maar wat is dat kenniswerk nou eigenlijk?” start Martijn het gesprek.
Kenniswerkers
Wikipedia helpt ons met een definitie: “Kenniswerk is een type werk waarbij de productie van kennis centraal staat, in tegenstelling tot handarbeid of routineus werk.” Martijn is vooral geïnteresseerd in hoe we dat kenniswerk met elkaar organiseren: “Toen ik daar in 2019 voor een documentaire een antwoord op probeerde te vinden, constateerde ik al snel: 5 miljoen Nederlanders staren per dag 5 uur naar een scherm, maar zijn nooit getraind of begeleid om dat goed te doen. Kenniswerk, dat is bijna 100% schermwerk. In het kort: we zijn helemaal niet digitaal fit. En dat is waar de reis richting dit boek feitelijk begon.“
Foto: Daniel Maissan
Het kantoor uit de jaren ‘70 maar dan online
Martijn raakt op stoom: “Als je kijkt naar alle thema’s op het gebied van arbeid, zoals burn-out, bore out, stress, levenslang leren, slagkracht, innovatie, echt al die thema’s zijn onderling verbonden als je het door de lens van digitale fitheid bekijkt. We kunnen maar 3 uur per dag geconcentreerd werken. Maar daar hebben we helemaal niet over nagedacht. Feitelijk hebben we de kantooromgeving uit de jaren ‘70 gewoon naar een scherm verplaatst. Staande en liggende A4’tjes. Allemaal zo uit de archiefkasten verplaatst naar digitale mapjes. En we hebben die 8 uur durende werkdag doodleuk meegenomen.”
Is daar iets mis mee? Lekker toch, van papier naar online? Scheelt bomen, je kunt er overal bij. Wat is het probleem van die digitale vertaling van typemachines en scheurkalenders dan? Martijn schetst de uitdagingen: “Door de netwerk- en informatiesamenleving is de hoeveelheid informatie ontploft. We produceren met z’n allen zo gigantisch veel informatie en hebben er ook zoveel meer van nodig. Vandaag kan er bovendien technologisch weer zoveel meer dan gisteren. Dat construct van mapjes, submapjes en documenten; dat past helemaal niet meer bij de hedendaagse informatie-explosie. Het werkt te traag en is al helemaal niet lekker toegankelijk op je mobiel.” Concluderend stelt hij: “Ons werk is stuk omdat de toegang tot en de toepassing van kennis stagneert. We zijn een soort eekhoorntjes geworden die de eikeltjes niet meer kunnen vinden.”
Tijdsverspilling a gogo
Martijn begint te grijnzen: “Wil je een paar mindblowing feitjes? Komen ze. Je bent per jaar 240 uur kwijt aan het zoeken naar informatie. Per jaar besteed je 40 dagen aan zaken die je bent vergeten. Dus je hebt al eens gedaan, maar je weet niet meer hoe. ‘Gedoe’ met de computer kost je per jaar tussen de 50 en de 300 uur.” En, nu wat feller: “Zo’n 20% van de kenniswerkers, blijkt vooral ‘s avonds op hun best. Aanwezigheidsplicht om 09:00, ‘s morgens productie eisen: het is echt een totale verspilling van menselijk kapitaal. Toch proberen we onze output op het werk vooral te verbeteren door te trainen op time management, of focussen we ons vooral op de T (Technologie) in IT in plaats van op de informatie.”
Foto: Daniel Maissan
Alt+tab
“Vind ik hartstikke mooi allemaal,” gaat Martijn door, “maar ik stel dan altijd de vraag “hoe zit het met alt+tab?” De toetscombinatie waarmee je direct tussen twee schermen of applicaties kunt wisselen. Als je nog steeds met een muisklik wisselt van scherm, dan valt er heel snel heel veel tijd te winnen. Laten we dan echt daar eens beginnen. Breder geldt eigenlijk; als jij nu meer dan vijf uur per dag achter een scherm werkt én vindt dat je het te druk hebt, goede kans dat je dan moet werken aan je digitale fitheid. Dat digitaal fitter worden je dan ook op andere vlakken gezonder maakt.”
Nu we het toch over gezond hebben; wat Martijn betreft heeft corona de problemen voor kenniswerkers alleen maar zichtbaarder gemaakt. “Iedereen kent nu wel de term ‘scherm moeheid’. Als je 3 uur op een dag hebt vergaderd via het scherm, dan zit je dag er wel op. De emmer is dan leeg. Maar dat vinden we nog steeds heel lastig om te onderkennen. Kun je je daar veilig over uitspreken op je werk? Heb je een manager die dat los durft te laten? Daar waar dat lukte, liep het allemaal prima door. Corona heeft volgens mij vooral de nutteloosheid van een hoop middenmanagement pijnlijk duidelijk gemaakt.” grinnikt Martijn.
Digitale fitheid trainen
De uitdagingen zijn wat Martijn betreft helder: “We moeten 240 uur per jaar aan zoeken naar informatie terugdringen. Niet meer 40 dagen lang dat wiel opnieuw uitvinden of die 300 uur steken in computer gedoe. Dan houd je zo krankzinnig veel tijd over. Als je nou de helft van die gewonnen tijd steekt in ontspanning, tijd voor je dierbaren of gezondheid en de andere helft in je eigen ontwikkeling, dan gaat er echt iets wezenlijk veranderen. Dus: investeren in je eigen digitale fitheid. Zoals je dat ook doet in je fysieke en mentale gezondheid. Hup. Naar de sportschool dus; trainen.”
En dat trainen kun je volgens Martijn zelf doen, ook als je werkomgeving daarin nog niet goed voorziet. “Heel simpel. Pak YouTube er eens bij. Kijk naar de vijf applicaties die je het meest gebruikt en zoek daar tips voor, waarbij Engelse zoektermen vaak beter lonen. Dus bijvoorbeeld: “Outlook best tips”. Kijk gewoon een filmpje van 10 minuten. Bingewatch nu even niet dat ene seizoen van die leuke serie, maar check wat tips over de programma’s waar je elke dag mee werkt. Geloof me, dan heb je straks tijd om twee seizoenen te bingewatchen.” lacht Martijn. “Je bent echt van niemand afhankelijk om vandaag al te starten met je eigen digitale fitheid.”
Fitter op je werk
Er zit veel schaamte op digitale onkunde, zeker in de werksfeer, zo constateert Martijn. “Hoe hoger op de ladder, des te groter de schaamte, maar ook des te groter de impact. Mensen die er geen kont van snappen, bepalen vaak wél de digitale koers. Dat kan anders. Managers moeten het proces, de workflow gaan managen. Niet de mensen. Maar het verbeteren van de toegang tot kennis, werken aan de flow van informatie. We zouden een kok of chirurg nooit het werkveld insturen met vier stukken gereedschappen en dan verbieden ooit nog wat anders ter hand te nemen. Bij kenniswerkers vinden we dat wel heel normaal. Op dag dat je begint bij je werkgever is het daar; welkom bij de club, vergeet alles waar je ooit mee werkte, alles waarmee je deze baan waarschijnlijk überhaupt binnensleepte. Hier heb je Office 365, daar moet je je hele werk in vouwen. Dat is raar. Dat we datzelfde gereedschap voor alles gebruiken, zonder structureel te kijken naar goed passende nieuwe oplossingen. Organisaties zijn wel vaak druk met of het bureau goed is afgestemd. Of de stoel goed zit. Maar ze doen veel te weinig met hoe personeel zich verhoudt tot wat er op dat scherm gebeurt. Dat vind ik raar.”
Foto: Daniel Maissan
Missiewerk
Martijns werk kun je gerust missiewerk noemen. Een ‘uphill battle’, al dik 15 jaar. “Maar het verveelt nooit. Zien hoe een zaal reageert als ik het weer eens over alt + tab heb. De lol van metaforen verzinnen, zien hoe het kwartje valt en een verandering in gedrag voor elkaar boksen, dat blijft waanzinnig leuk. Ik heb ook geen haast, het is een langetermijn verhaal en geen business, niet iets wat morgen moet renderen. Ik wil grote dingen teweeg brengen.” besluit Martijn tevreden.
Wacht nog even met alt + tab!
Nu het weer kan, organiseert Bibliotheek Zuid-Kennemerland de komende maanden weer allerlei activiteiten op de verschillende vestigingen, zie de website voor een overzicht. Zo ook dus op woensdag 23 maart, met de boekpresentatie voor ‘Ons werk is stuk’ van Martijn Aslander om 20:00 in De Bibliotheek Haarlem Centrum. De toegang is gratis, wel graag vooraf melden.
Ontdekken hoe digitaal fit jij bent? Doe dan de zelftest van Digitale Fitheid en zie hoe jij scoort. Aan de slag met die score? Als Haerlems Bodem lezer kun je één maand lang gratis op het platform werken aan jouw digitale weerbaarheid, via deze link. Houd onze Socials in de gaten om kans te maken op een gratis exemplaar van ‘Ons werk is stuk’. Zo. Tijd voor alt + tab.
Tekst
OOK LEUK
Paramedisch natuurgeneeskundig therapeut Alexia Venema weet als geen ander hoe de natuur je kan helpen gezond te worden én te blijven. In 2023 viert ze het vijfjarig jubileum van haar praktijk ‘Natuurlijk Gezonder’, waar ze mensen met klachten en overgewicht met behulp van voeding helpt om weer regie te pakken over hun lijf en leven.