Marius Bruijn: “Een constante is dat ik in Haarlem ben en blijf…”
In Haarlem hebben we al decennialang een horecatijger-mentaliteit waarbij we zelf wel uitmaken wanneer de kroeg dicht gaat. “Als ze willen sluiten, dan slaan ze mij maar van de barkruk af!” Ik herken nog elke dag de zweem van rebellie en ‘underground culturen’ in de kunst, de literatuur en de muziek met een DIY-mentaliteit die nu lijkt te zijn verzwolgen door slechts wat ‘likes’ op sociale media. Al op vroege leeftijd kwam ik hier in ons stadje in aanraking met het begrip: ‘een halfje wit en een halfje bruin’, met het eerste chapter van The Hell’s Angels, met tuigfamilies die elk klusje wisten te klaren en met kunstenaars en muzikanten waarvan ik altijd dacht dat ze lichtjaren ouder waren dan ik.
Cultuurjagers van toen en nu
Wat deden al die jonge en oude cultuurjagers en -snuivers toen en wat doen ze nu? Wat maakte het ons-kent-ons-denken vanuit ’t Prieel, vanuit de Amsterdamse buurt of vanuit Noord zo bijzonder? En, vooral, wat dreef hen destijds om te doen wat ze het liefst nog steeds doen? Hoe kijken ze terug op hun eigen stad en wat is er van hun oorspronkelijke ideeën nog tast- en zichtbaar? Of, waarom zijn ze vertrokken en hebben ze ons Haarlem de rug toegekeerd? In een aantal portretten komen jong en oud Haarlem samen te praten over cultuur, muziek, literatuur, theater, kunst en de liefde voor een stad. In dit vierde deel: Marius Bruijn.
Marius Bruijn
Marius is acteur, theater- en hoorspelmaker. Hij studeerde tot aan 2005 aan de Reinwardt academie en studeerde in 2008 af aan de Toneelacademie Maastricht. Sinds 2007 richt hij zich met Theater Kwast op het opvoeren van Nederlands Renaissance- en Baroktheater. In 2008 richtte hij zijn eigen theaterorganisatie: Theater Kwezel op. In de afgelopen jaren maakte hij theater op locatie voor festivals als Onderstroom, De Parade en Parksessies. Of het nou beeldend horrortheater is, poppentheater of een politieke rockopera, veel van zijn theaterprojecten hebben een historisch-maatschappelijke inslag. Niet toevallig maakt Marius ook veel theater voor musea. Zo combineert hij geschiedenis met actuele thema’s en scheidt het kaf van het koren en de zin van de onzin. Marius is maar wat graag dé onderwijzer die ons onderwijssysteem nooit gehad heeft.
Theatermaker én verhalenverteller
Helaas voor Haarlem kennen we je eigenlijk nauwelijks. Terwijl je prachtig schrijft, historische feiten goed kunt duiden en daarnaast ook nog eens heel mooi Nederlands spreekt?
“Haarlemmers kunnen mij kennen als stadspromotor en als verhalenverteller van historische verhalen. Dat doe ik trouwens ook als theatermaker en in podcasts. Voor de verjaardag van Haarlem ontwikkelde ik een muziektheaterproductie: de Kaas- en Broodmoord. Het had een theaterstuk moeten worden van een beruchte Hollandse boerenopstand.”
Op 3 mei 1492 vermoordden boze hongerige boeren uit West-Friesland en Kennemerland uiteindelijk de schout van Haarlem: Claes van Ruyven op de Grote Markt onder aanvoering van linnenwever Walich Dirckszoon. Ze hakten de Schout in stukjes. Eigenlijk hadden ze het gemunt op Jan van Egmond, de graaf van Holland die na een mislukte oogst en verhoogde graanprijzen ook nog eens een belastingverhoging invoerde.
“Bij mij gaat het verhaal veel meer over schout Claes van Ruyven, de boze boeren en schilder Geertgen tot Sint Jans die een portret van de schout schilderde.”
Boerenopstand in Haarlem, de Gijsbrecht in Amsterdam
Jammer dat het stuk door corona nooit feitelijk is opgevoerd voor het Stadhuis op de Grote Markt. Ik had graag een nieuwe traditie geboren willen zien worden met de jaarlijkse opvoering van dit spektakelstuk. Wellicht nog volgend jaar in mei als het 630 jaar geleden is dat de opstand plaatsvond?
“Door alle coronaperikelen kon ook onze variant op de Gijsbrecht van Aemstel van Vondel als nieuwjaarsvoorstelling de afgelopen jaren niet doorgaan. Het is als hoorspel gepresenteerd, maar zoals het er nu naar uitziet kunnen we ‘de Gijsbrecht’ als voorjaarsvoorstelling in mei laten doorgaan in de Oude Stadsschouwburg van Amsterdam aan de Keizersgracht. Voor ons een mooi uitstapje in Amsterdam, want 80% van de cast komt uit Haarlem.”
Historische gebeurtenissen met een sociaalmaatschappelijke insteek
Tussen alle kulverhalen die de ronde doen in Haarlem diep je feitelijk historische gebeurtenissen uit en zet die af in het licht van actuele sociaalmaatschappelijke en politieke thema’s?
“Jazeker, we kunnen altijd wel wat extra duiding gebruiken. En je steekt er nog wat van op ook. Mijn muzikaal theater ‘Hof van Holland’ speelt zich af tijdens de beruchte ‘Hoekse- en Kabeljauwse Twisten’ in het Haarlem van de late Middeleeuwen. Haarlemmers moesten destijds kiezen tussen de Hollandse vorst Jacoba van Beieren of de Europese vorst Filips van Bourgondië die in Brussel zetelde. Politieke invloed, geld en handelsbelangen speelden toen en nu nog steeds een rol. Want, centraal stond en staat de vraag of wij in Haarlem méér of minder Europa willen? Zijn wij een klein onafhankelijk gebied aan de Noordzee of zijn we deel van een Europees geheel? Deze vraag stelde men in 1426 al, en geldt bijna 600 jaar later natuurlijk nog steeds.”
Wat maakt Haarlem bijzonder voor jou?
“Als historisch geïnteresseerde is dat toch echt de geschiedenis van de stad. En dan met name de middeleeuwse geschiedenis van de stad. Haarlem kent stadsrechten sinds 1245 en is sindsdien van belang voor Holland. Maar, omdat Haarlem vanaf de 16e en 17e eeuw een bescheiden rol wordt toebedeeld en het grote geld richting Amsterdam verdween, voelen we ons achtergesteld op de hoofdstad en zoeken we voortdurend naar verhalen die onze identiteit bepalen. Het is belachelijk om te zien dat ene Coster hier met vijf beelden wordt vereerd, terwijl Haarlem grootse, meeslepende verhalen kent met veel oudere helden. Van de Hoekse en Kabeljauwse Twisten bijvoorbeeld weten we helemaal niets. Ons collectief-historische geheugen gaat niet veel verder terug dan dat wat men lang de Gouden Eeuw noemde, een tijdsaanduiding die wat mij betreft terecht achterhaald is. Liever spreek ik simpelweg van de 17e eeuw.”
Altijd een leermomentje uit verhalen van vroeger
Wat dreef jou destijds om te doen wat je het liefst nog steeds doet? Gezien je video’s waarin je in Haarlem op zoek gaat naar de echtheid van verhalen die in onze stad de ronde doen, lijkt het dat je ons volkje wat wilt bijbrengen?
“Ik ben bijzonder gesteld op een historisch besef en wil mijn kennis graag uitdragen op een educatief niveau. Noem het cultuureducatie. We zullen als mensensoort nooit echt van ons verleden leren, maar, je begrijpt de wereld stukken beter als je iets van het verleden snapt. Hoe we nu met ons koloniaal- of slavernijverleden omgaan, is niet alleen van invloed op het nu, maar ook op het straks.”
Hoe we moeten omgaan met de natuur
“Van 13 tot en met 20 februari vindt het Ecotrip Festival plaats. In het Kweektuincafé heb ik speciaal voor het festival en de locatie het muziektheater de Groene Man ontwikkeld. Al eeuwen waart de Groene Man rond. Dit mystieke vreemdsoortige figuur komt elk voorjaar terug en vindt men in Middeleeuwse gebouwen en huizen. Het is een ultrakort muzikaal Engels ridderverhaal uit de 14e eeuw over heer Gawein en een terugkerende groene ridder. Naar analogie gaat het over hoe de heersende elite zich tot de natuur en de omgeving moet verhouden. Want, de groene ridder is eigenlijk de personificatie van onze natuur. De verhaallijn van De Groene Man past – net als de omgeving van de Stadskweektuinen – heel mooi in de programmering van het Ecotrip Festival. Op donderdag 17 februari vanaf 19.30 uur is muziektheater De Groene Man te zien in het Kweekcafé, Kleverlaan, Haarlem. www.ecotripfestival.nl.”
Ondanks veel problemen blijft Haarlem mijn thuis
Hoe kijk je terug op Haarlem? Wat herken je nog steeds van vroeger en wat mis je?
“Ik ben sterk geneigd om constanten te zien. Méér dan zaken die voortdurend veranderen. Haarlem is in mijn optiek dan ook niet echt veranderd. Da’s een goede zaak. Maar, toen ik studeerde was er bijvoorbeeld een zeer actieve kraakbeweging. Het is spijtig en problematisch dat een sterke protestbeweging die toen streed voor betaalbare woningen en ruimte voor kunstenaars in de stad door een landelijk beleid veel kleiner is geworden. En, dat in een tijd dat de woningnood ook hier gigantisch is. Toch is Haarlem mijn thuis. Ik ga niet weg of het zou tijdelijk voor werk of studie moeten zijn. Dat is ook zo’n constante; ik weet dat ik altijd in Haarlem terugkom, ben en blijf.”
Meer info:
www.kwezel.nl
https://stichtingkwast.nl
https://theaterencyclopedie.nl/wiki/Marius_Bruijn
http://mariuserfgoed.nl/ondergronds-haarlem/
https://buitenkunst.nl/medewerker/marius-bruijn/
Fotografie: René van Stekelenborg | René Vanes Art | Aandachtsfabriek
Tekst
OOK LEUK
In de podcast: Haarlem Buitenbeeld belichten Marius Bruijn en Sietske Roorda verschillende kunstwerken in de publieke ruimte. In de derde aflevering nemen ze vier kunstwerken onder de loep van vrouwen als verzetsheld, als manwijf of als muze.