60 jaar Schalkwijk: “Het krijgt eindelijk nostalgie”
Momenteel kun je in Museum Haarlem de tentoonstelling ’Schalkwijk Belicht’ bezoeken. Hierin zie je aan de hand van foto’s, video en de verhalen van (oud-)bewoners, de opkomst van een wijk die qua reputatie misschien niet in een boekje over ‘Mooi Haarlem’ komt te staan. Ook Haerlems Bodem heeft dit ondergeschoven kindje niet altijd de aandacht gegeven die het verdient. Hoog tijd om daar verandering in te brengen.
Nooit een hoogtepunt gehad
Ik heb zelf van mijn 8e tot mijn 22ste in Schalkwijk gewoond met een klein uitstapje naar de Amsterdamse buurt. Toen tijdens onze redactievergadering werd gezegd dat Museum Haarlem een fietstocht organiseerde langs ‘de hoogtepunten van Schalkwijk’, kon ik een gniffel niet onderdrukken. Pfff... al die jaren in Schalkwijk hebben mij nog nooit een hoogtepunt opgeleverd. Met enig cynisme bezoek ik dan ook het museum.
Van woningnood tot nieuwbouw
Aanleiding voor de tentoonstelling en de fietstocht is het 60-jarig bestaan van de wijk. Schalkwijk ontstond in de jaren 60 van de vorige eeuw uit noodzaak door een groeiende vraag om betaalbare woonruimte. De vraag kwam voort uit de immigratie van grote groepen gastarbeiders en de naoorlogse geboortegolf. Aangezien Haarlem geografisch gezien niet veel mogelijkheden had om naar het westen of oosten uit te breiden, werd gekozen om het polderlandschap in het zuiden om te gooien tot nieuw woongebied. In no-time werden honderden woningen uit de grond gestampt, beginnend bij de Finlandstraat. Vandaaruit werden in 14 jaar Europawijk, Boerhaavewijk, Meerwijk en Molenwijk gebouwd en in 1974 was Schalkwijk officieel onderdeel van Haarlem.
Slechte reputatie
Schalkwijk werd uiteraard niet gebouwd vanuit de gedachte dat het een mooie achterstandswijk zou zijn voor arme gezinnen. Toch kreeg het die reputatie in de jaren 80 wel. Een vernietigend artikel in het tijdschrift Panorama uit die tijd, bericht over de overlast van groepen jongeren die de buurten onveilig maakten met berovingen, verkrachtingen en vandalisme. De kritiek is niet geheel onterecht. Begin jaren 80 was 30% van de bewoners van Schalkwijk onder de 20, terwijl er totaal geen faciliteiten voor hen waren. Geen bioscoop, theater, disco of jongerencafé. Straten en pleintjes waren de plekken waar kinderen tussen de 12 en 18 zichzelf moesten zien te vermaken.
Fikkie stoken in een portiek
Ik was een van die kinderen. En hoewel ik aan het einde van de jaren 80 en begin jaren 90 echt wel regelmatig naar jeugdsociëteit Prisma op de Laan van Angers ging, kan ik me zeker de dagen herinneren dat we op schoolpleinen en in parkjes rondhingen om te roken. Nu was ik zelf een vrij braaf meisje, maar mijn vrienden stookten uit verveling af en toe wel fikkies in het portiek van een flat. Schalkwijk leek structureel buiten de radar van de gemeentelijke ontwikkelingsprojecten te liggen wat betreft culturele activiteiten voor jongeren.
Uiteindelijk houden we van Schalkwijk
Toch ben ik in deze wijk van beton, schotelantennes en gebroken gezinnen gelukkig opgegroeid. En ik blijk niet de enige. Tijdens de fietstocht en ook tijdens de tentoonstelling hoor je vooral verhalen van mensen die mooie herinneringen hebben aan hun tijd in Schalkwijk. Het oude zwembad, de Molenplas, de hangbejaarden in het winkelcentrum en de opgebouwde vriendschappen met de buren, blijken de boventoon te voeren hierin.
“Schalkwijk is eindelijk oud genoeg voor nostalgie.”
Jennie en Christine van Museum Haarlem geven in hun gesprek met mij aan dat dat precies de bedoeling is van de tentoonstelling en de fietstocht. Om de mooie kanten van Schalkwijk te belichten. Het is bijvoorbeeld de meest groene wijk van heel Haarlem en binnen 5 minuten rijd je langs de Zuid-Schalkwijkerweg of de oude Bernadottelaan de meest prachtige natuurgebieden in. Ook is een aantal van de oude vervallen flats inmiddels opgeknapt of vervangen voor knusse laagbouwbuurtjes. Zoals Christine zegt: “Schalkwijk is eindelijk oud genoeg voor nostalgie.” En na het zien van de tentoonstelling kan ik dat alleen maar beamen.
Neem eens een kijkje
De tentoonstelling Schalkwijk Belicht is tot 9 maart te zien in Museum Haarlem aan het Groot Heiligland 47. De route voor de fietstocht evenals het expositieboekje zijn te koop aan de balie. Kijk hier voor meer informatie. Of lees dit artikel eens over een andere jubileum-activiteit.
Fotografie: Rob Ouwerkerk.
Tekst
Beeld
OOK LEUK
In de podcast: Haarlem Buitenbeeld belichten Marius Bruijn en Sietske Roorda verschillende kunstwerken in de publieke ruimte. In de derde aflevering nemen ze vier kunstwerken onder de loep van vrouwen als verzetsheld, als manwijf of als muze.