Oorlog en vrede 2022
De stichting Open Joodse Huizen/ Huizen van Verzet organiseert al sinds 2012 bijeenkomsten in huizen die bewoond waren door joodse landgenoten, sprekende herdenkingen over Joodse gezinnen in de Tweede Wereldoorlog en over verzetsstrijders tegen de Nazi’s. Zodat de slachtoffers worden herdacht en geëerd en belangrijk in de Joodse traditie: dat hun namen opnieuw genoemd worden. Wanneer een naam niet meer wordt genoemd, wie niet meer voortleeft in de herinnering van mensen, die bestaat niet meer.
Haerlems Bodem fotograaf Rob Ouwerkerk luisterde naar een tweetal bijzondere verhalen. Het verslag van een onderzoek van Rob Berkhof naar de geschiedenis van de familie Wegloop in de Teding van Berkhoutstraat 100 en de belevenissen van de grootvader van journalist Pieter Hotse Smit in de Jelgersmastraat 10.
Familie Wegloop
Rob Berkhof onderzocht een viertal jaren de geschiedenis van de Joodse familie Wegloop. Het gezin van Salomon Wegloop, man, vrouw en drie kinderen. We zijn te gast bij José Brouwer, huidige bewoonster van het pand Teding van Berkhoutstraat 100. Een gewoon huis in een gewone straat, met een bijzondere geschiedenis. Rob beschrijft nauwgezet de belevenissen van het gezin Wegloop. De vlucht uit dit huis, na de aanvankelijke oproep zich te melden. Hoe de familie een onderduikadres vindt in de Lange Raamstraat 27 bij de familie van der Meulen. Dat huis ligt schuin tegenover nummer 30, het pand van lompen en metaalhandel Henk Smit waar vader Wegloop werkzaam was. Rob bezocht er de kleine zolder van nummer 27 vóór de recente renovatie en zag hoe klein, troosteloos de ruimte was waar vijf mensen dicht op elkaar moesten leven. Dergelijke details maken zijn verhaal sterk authentiek.
Op 12 juni 1943 wordt het gezin Wegloop gearresteerd na verraad door van der Meulen, ze moeten lopend naar station Haarlem en met de trein naar de Hollandse schouwburg in Amsterdam. Het vervolg laat zich raden, treinreis naar kamp Westerbork, deportatie naar Polen en vervolgens vermoord in Sobibor op 2 juli 1943.
Bijzonder in Rob’s verhaal is de sterk gedetailleerde opsomming van de gebeurtenissen. Kennelijk is in ambtelijk Nederland alles indertijd heel precies opgetekend. Ook het verhaal over de arrestatie na de oorlog van 2 leden van de Colonne Henneicke, een groep Nederlandse nazi-collaborateurs, die het gezin opgepakt hadden en de getuigenis van Henk Smit daarover. De twee aanwezige kleinkinderen van Henk vullen het verhaal aan. Bijzonder om te horen hoe levendig herinneringen nog kunnen zijn na bijna 80 jaar.
Angel
Tijdens het uitgebreide verhaal van Rob Berkhof wordt ook een klassenfoto uit 1939 van Appie Wegloop doorgegeven. Daarop stond ook de twee jaar geleden overleden Cor van der Aar. Angel van Osch uit groep 8b van de Martin Luther King school leest een gedicht voor van Cor, geschreven ter nagedachtenis aan Appie Wegloop.
Wijnand Langeraar
Pieter Hotse Smit, journalist bij de Volkskrant, vertelt de belevenissen van zijn grootvader Wijnand Langeraar, zijn vader en zijn joodse moeder. Het gezin woonde in de Jelgersmastraat 10.
Grootvader Langeraar is in 1915 geboren in Amsterdam. Hij gaat naar Den Helder en voegt zich bij het korps adelborsten om marine officier te worden. Hoewel niet van adel mag hij toch de opleiding volgen. Ook toen al werden oude regels opzij gezet vanwege een gebrek aan personeel.
Hij vaart op de kruiser de Ruyter naar Nederlands Indië, moet zich na terugkeer op 4 mei 1940 melden en gaat vechten. Pieter beschrijft delen uit het dagboek van Wijnand: voor ’t eerst schieten op de vijand die mijnen gaat leggen, het geluid van omvallende motoren van een zinkend schip op IJsselmeer. Daarna de mislukte Engelandvaart en de arrestatie. Grootvader Wijnand heeft de erewoordverklaring getekend die de Duitsers eisten en zit daarom na zijn vluchtpoging 8 maanden gevangen in de Scheveningse gevangenis met de geuzennaam Oranjehotel. Dat beschrijft hij in de jaren 80 in het document “Echt gebeurd: Herinneringen van een vader”. In dat document beschrijft hij ook zijn innerlijke tweestrijd, teleurstelling dat het hem niet is gelukt naar Engeland te varen en daardoor nauwelijks een bijdrage heeft kunnen leveren in de strijd tegen de vijanden Duitsland en Japan.
Concert 4 mei
Na de weer indrukwekkende dodenherdenking op de Dreef, volgt de herdenking in de Hout. Dominee Tom de Haan legt verband met de oorlog in Oekraïne, Mirjam Vrees verhaalt over haar ouders in het verzet. Het Kennemer jeugdorkest olv Matthijs Broers en de Haarlemse band Rilan & de Bombardiers leveren een prachtige muzikale bijdrage. Het motto: “Herdenken en vieren gaan hand in hand” verwoordt precies deze herdenking en de viering op het festival de volgende dag.
Tekst
OOK LEUK
Tastbaar maken wat je niet wil vergeten en tastbaar maken wat je niet wil missen maar soms helaas wel moet. Knuffelmakers doet het. Redacteur Quirijn ging langs bij oprichters Caressa en Liesbeth.